Để phát huy tối đa lợi ích của kế toán quản trị chi phí, phụ thuộc vào rất nhiều nhân tố khác nhau, bao gồm các nhân tố bên trong và bên ngoài doanh nghiệp. Sự ảnh hưởng của từng nhân tố sẽ là tiền đề định hướng cho việc hoàn thiện kế toán QTCP trong doanh nghiệp.
1. Các nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hưởng đến kế toán quản trị chi phí
Theo tác giả, có rất nhiều nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hưởng đến kế toán QTCP như trình độ, nhận thức của nhà quản lý, của cán bộ kế toán, điều kiện trang thiết bị kỹ thuật, …
Tuy nhiên, tác giả chỉ đề cập đến 3 nhóm nhân tố chính bao gồm:
(1) Nhu cầu thông tin của nhà quản trị;
(2) Đặc điểm hoạt động của doanh nghiệp;
(3) Tổ chức bộ máy kế toán QTCP.
Minh họa: 3 nhóm nhân tố chính bên trong ảnh hưởng đến kế toán QTCP
Cụ thể:
– Nhu cầu thông tin của nhà quản trị:
Nhu cầu là một hiện tượng tâm lý của con người, là mong muốn, đòi hỏi của con người về vật chất và tinh thần để tồn tại và phát triển. Phụ thuộc vào trình độ nhận thức, môi trường xung quanh sẽ dẫn đến những nhu cầu khác nhau. Gắn với nhu cầu thông tin của nhà quản trị là nhân tố bên trong mang tính định hướng cho nội dung của kế toán QTCP tại doanh nghiệp. Cần tìm hiểu nội dung của kế toán QTCP bao gồm những gì? Cần thực hiện thế nào? Với mức độ và tần suất ra sao thì phù hợp? …
Tất cả đều phụ thuộc vào nhu cầu và mức độ thỏa mãn thông tin của nhà quản trị. Nếu nhận thức, nhu cầu và kỳ vọng của nhà quản trị đối với kế toán QTCP lớn thì thông tin cung cấp cần đảm bảo nhiều tiêu chí, phải khoa học, kịp thời, khả thi … và ngược lại đối với trường hợp nhà quản trị không có nhu cầu hoặc không tin tưởng vào tính hiệu quả của thông tin do kế toán quản trị đem lại.
– Đặc điểm hoạt động của doanh nghiệp:
Hoạt động kinh doanh rất đa dạng, trong đó, đối với mỗi doanh nghiệp đều có những đặc thù khác nhau, bao gồm: Ngành nghề kinh doanh, quy mô hoạt động của doanh nghiệp; quy trình công nghệ sản xuất; tổ chức bộ máy quản lý doanh nghiệp.
+ Về ngành nghề kinh doanh, quy mô hoạt động:
Doanh nghiệp có quy mô, ngành nghề kinh doanh khác nhau, thì sẽ khác nhau cả về cách thức tổ chức, quản lý. Nếu là doanh nghiệp sản xuất, kế toán QTCP cần chú trọng đến các nhân tố như chi phí sản xuất, giá thành sản phẩm, … còn đối với doanh nghiệp thương mại thì kế toán QTCP lại tập trung những chi phí liên quan đến quá trình thu mua hàng hóa đầu vào, xác định giá vốn hàng bán, …
+ Về quy trình công nghệ sản xuất:
Quy trình công nghệ sản xuất trong doanh nghiệp sản xuất rất đa dạng. Với doanh nghiệp sản xuất có quy trình công nghệ phức tạp, thành phẩm tạo ra là kết quả của nhiều giai đoạn sản xuất khác nhau, nên cần xác định nhiệm vụ quản trị chi phí cho từng giai đoạn sản xuất sản phẩm.
+ Về tổ chức bộ máy quản lý:
Sự phối hợp “ăn khớp” giữa các bộ phận, phòng ban trong cơ cấu tổ chức sẽ giúp cho các khâu trong quá trình kinh doanh của doanh nghiệp trở nên linh hoạt. Ngoài ra, trình độ, nhận thức và năng lực quản lý, điều hành bộ máy của nhà quản trị cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng, một nhà quản lý có năng lực quản lý tốt sẽ có nhu cầu về thông tin quản trị chi phí một cách khoa học và ngược lại với những nhà quản trị có năng lực kém.
+ Về trình độ và năng lực của nhà quản lý, của đội ngũ cán bộ kế toán:
Nếu nhà quản trị doanh nghiệp có năng lực tốt, trình độ quản lý giỏi, nhân viên cấp dưới được đào tạo, có kiến thức chuyên môn và kỹ năng, có khả năng phân tích, dự đoán thông tin, tất yếu nhu cầu thông tin của nhà quản trị trong việc lập kế hoạch, kiểm soát chi phí và ra quyết định sẽ được đáp ứng chính xác, kịp thời và phong phú hơn so với những doanh nghiệp khác.
+ Về ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán QTCP:
Ứng dụng công nghệ thông tin là việc vận dụng công nghệ thông tin trong kế toán QTCP nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động này. Cụ thể, nếu doanh nghiệp biết cách đầu tư và vận dụng các phương tiện hiện đại để ghi nhận, xử lý thông tin, thì tất cả mọi giao dịch đều được ghi chép chính xác đến từng chi tiết, giúp nguồn thông tin do kế toán cung cấp được nâng cao cả về số lượng và chất lượng.
Đảm bảo tính bảo mật và an toàn thông tin, ngoài ra giúp nhà quản trị thực hiện tra cứu và lưu trữ thông tin thuận tiện, khoa học. Đây là một trong những nhân tố quan trọng trong việc đưa kế toán quản trị phát triển thêm một bước mới.
2. Các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp
Kế toán QTCP trong doanh nghiệp không chỉ chịu ảnh hưởng bởi các nhân tố bên trong, mà các nhân tố bên ngoài cũng có tác động không nhỏ đến công tác kế toán này, cụ thể:
– Hệ thống văn bản về chính sách, pháp luật của Nhà nước, ngành:
Hệ thống văn bản của Nhà nước, ngành là một trong những nhân tố ảnh hưởng gián tiếp đến kế toán QTCP trong doanh nghiệp. Trong đó, Luật Kế toán là kim chỉ nam trong quá trình xây dựng và tổ chức hệ thống kế toán, sau đó là chế độ, thông tư hướng dẫn về kế toán trong doanh nghiệp, nếu quy định hướng dẫn cụ thể sẽ thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc tổ chức và xây dựng hệ thống kế toán, ngược lại là gây khó khăn cho doanh nghiệp trong quá trình triển khai.
Với kế toán tài chính thì các quy định cần chi tiết và cụ thể, còn đối với kế toán QTCP thì chỉ cần tạo ra hành lang pháp lý, hướng dẫn tổng quan là đủ, bởi vì thông tin kế toán QTCP nhằm phục vụ lợi ích cho nhà quản trị doanh nghiệp, nên nó phụ thuộc rất nhiều vào đặc điểm hoạt động kinh doanh của mỗi doanh nghiệp và trình độ quản lý của nhà quản trị. Như vậy, cần thiết phải thiết lập được hành lang pháp lý phù hợp để giúp doanh nghiệp có định hướng rõ ràng trong việc xây dựng và hoàn thiện bộ máy kế toán QTCP của mình.
– Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và môi trường cạnh tranh:
Cạnh tranh bùng nổ khi các doanh nghiệp hội nhập với nền kinh tế quốc tế về nhiều mặt như chất lượng, mẫu mã, giá cả, … Để không bị tụt hậu và phát triển đi lên, bắt buộc các doanh nghiệp nội địa phải nhạy bén và kịp thời trước sự thay đổi của thị trường. Với vai trò cung cấp thông tin cho nhà quản trị trong việc ra quyết định, nên trong quá trình hội nhập kinh tế, thúc đẩy cạnh tranh chính là thách thức, nhưng cũng là cơ hội để kế toán QTCP trong các doanh nghiệp trưởng thành hơn nữa, xứng đáng là công cụ then chốt giúp doanh nghiệp thắng lợi và đi đầu trong mọi chiến lược kinh doanh của mình.
Theo chúng tôi, để đảm bảo tính khoa học, kịp thời và đầy đủ khi cung cấp thông tin, kế toán quản trị chi phí cần quan tâm đến cả nhân tố bên trong và bên ngoài ở trên, đồng thời cần nắm rõ bản chất, vai trò, yêu cầu và nguyên tắc của kế toán QTCP, nhằm nâng cao tính hiệu quả khi thực hiện công việc của mình.
